در این روزها که بیماری کرونا شیوع جهانی پیدا کرده است، سخن از فرود آمدن بلا به میان آمده و همگی بدنبال علل آمدن این بلا و راههای برون رفت از آن هستند. قرآن علل متعددی را برای گرفتاری و مصیبتهای بشر ذکر کرده که به برخی از آنها اشاره می‌شود

جهان مجموعه‌ای از غم و شادی، خوشی و ناخوشی، آسایش و سختی و فراز و فرودهاست. که البته میزانش در افراد متفاوت هست. ولی نمی‌توان کسی را یافت که ادعا کند در زندگی‌اش هیچ مشکلی نیست و اموراتش بصورت یکنواخت سپری می‌شود.
سختی‌ها و بلایا شکلهای مختلفی دارند و برای هر کس نسبت به زندگی و وضعیت روحی‌اش بروز می‌کند: غم و اندوه، ورشکستگی، ناسازگاری با همسر، فقر، بیکاری، مرگ نزدیکان، گرفتاری‌های مالی، بیماری و گاهی بلاهای همگانی که مردم دچار می‌شوند، علل مختلفی دارد و نمی‌توان آنها را فقط از بعد مادی بررسی کرد. مثل این که خشکسالی را معلول نباریدن باران، و بیماری را به علت عدم رعایت بهداشت دانست. شاید گاهی علتها از همین حیث مادی باشند ولی گاهی فراتر از اینهاست و مسائل معنوی در بلاها نقش دارند.

این احوال مردم پس از شیوع کرونا تفسیر این دو آیه است: خداوند در آیه ۲۸ سوره نساء ضعف انسان را بیان می‌کند “خلق الانسان ضعیفا” و در آیه ۶ سوره انفطار درباره غرور انسان سخن می‌گوید که؛ ای انسان تو را چه شده است که به خدای خود مغرور شده‌ای؟
انسان در عصر ماشینیسم گمان می‌کرد با قدرت متکی به علم و تکنولوژی خود می‌تواند بر طبیعت فائق آید و خدا را در نظر نداشت. ولی حال همین انسان به ضعف خود پی برده و دید که چگونه یک ویروس او را از پا درآورده است.
در این روزها که بیماری کرونا شیوع جهانی پیدا کرده است، سخن از فرود آمدن بلا به میان آمده و همگی بدنبال علل آمدن این بلا و راههای برون رفت از آن هستند. قرآن علل متعددی را برای گرفتاری و مصیبتهای بشر ذکر کرده که به برخی از آنها اشاره می‌شود.

 آیا بیماری کرونا بلاست و چرا بلا نازل می‌شود؟

بلایا و مصیبت‌ها در دنیا زنگ بیدار باش و هشدار برای انسان است تا شرایط توبه برای مردم فراهم شود و  دست از ظلم و ستم بردارند و به سمت خدا بازگردند.(۱) رسول خدا(صلى الله علیه و آله) منظور از «الْعَذابِ الْأَدْنى‌» را در آیه، مصیبت‌ها، بیمارى‌ها و رنج‌هایى دانسته‌اند که انسان در دنیا به آنها گرفتار مى‌شود.(۲)
در سوره عنکبوت آیه ۲ یکی دیگر از علل نزول بلا، امتحان انسان بیان شده است. کلمه‌ى «فتنه» به معناى گداختن طلا براى جدا کردن ناخالصى‌هاى آن است و چون در حوادث و سختى‌ها، جوهره‌ى انسان از شعارهاى دروغین جدا مى‌شود، حوادث و آزمایش‌ها را «فتنه» ‌گویند. رخداد حوادث تصادفی نیستند بلکه آنها اسباب امتحان الهی‌اند.

آیه ۳۰ سوره شوری یکی دیگر از دلائل آمدن بلا و مصیبت را اعمال انسان معرفی می‌کند که ای انسان مصیبت‌های رخ داده را به گردن کسی نیانداز چرا که هر مصیبتی به شما رسد بخاطر اعمالی است که انجام داده‌اید. اثر وضعی گناه، ابتلاء به بلا و مصیبت است و دود جنایات بشر به چشم خودش مى‌رود.
خداوند در آیه۱۱ سوره رعد می‌فرماید: چیزى را از قومى نمی‌‌گیرد، مگر آنکه خود، اوضاع‌شان را تغییر دهند. یعنی خداوند نعمتی را پس نمی‌گیرد مگر این که مردم آن نعمت را ناسپاسی کرده باشند. امام سجاد(علیه‌السلام) در ذیل آیه‌ی فوق می‌فرماید: گناهانى که نعمت‌ها را تغییر مى‌دهند عبارتند از: ظلم به مردم، ناسپاسى خداوند و رها کردن کارهاى خیرى که انسان به آن عادت کرده است.(۳)

 چه کارهایی انجام دهیم تا این بلا دفع شود؟

راههایی جهت برون‌رفت از بلاها در قرآن کریم توصیه شده است که اگر مردم آنها را بکار گیرند امید هست که ان‌شاء‌الله بلا از این کشور رخت بربندد.

خداوند در مورد سختی‌ها یک امیدواری به انسان می‌دهد که حتما همراه سختی، آسانی است(۴) که البته این سنت الهی است و بدنبال هر سختی، آسانی می‌آید. پس از امیدوار شدن نسبت به رفع بلایا خداوند راه خروج از بلا و مصیبت را دوری از گناه معرفی می‌کند.(۵) در آیه ۲ و ۳ سوره طلاق نیز می‌فرماید: هر کس خداترس و پرهیزکار شود خدا راه بیرون آمدن از گناهان و بلا و حوادث سخت عالم را از جایی که فکرش را نمی‌کند، بر او می‌گشاید.

راه دیگر، متوسل شدن به نماز و یاری گرفتن از آن است.(۶) در روایات داریم که هر گاه امیرالمومنین (علیه‌السلام) مسئله مهمی برایشان پیش می‌آمد، به نماز می‌ایستادند و از نماز یاری می‌طلبیدند.(۷) رمز پیروزی، صبر و پایداری است(۸) ناگوارى‌ها، سبب مقاومت و رشد انسان می‌شود. بسیارى از صفات انسان از قبیل صبر، رضا، تسلیم، قناعت، زهد، تقوا، حلم و ایثار، در سایه‌ى برخورد با بلایا است.(۹)

خداوند در آیه ۴۶ سوره نمل راه توبه را برای گناهکاران باز گذاشته و از مردم می‌خواهد که استغفار کنید تا رحمت خدا را جذب کنید. قرآن کریم در سوره انفال آیه ۳۳ خطاب به پیامبر‌ اکرم می‌فرماید: «وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِیهِمْ وَمَا کَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛ (ای پیامبر) تا تو در میان آن‌ها (مردم) هستی خداوند آن‌ها را عذاب نخواهد کرد و نیز تا استغفار می‌کنند خدا عذابشان نمی‌کند.

با توجه به تفاسیر منظور آیه، بلا و عذاب‌های بزرگ است که باعث هلاکت و نابودی مردم می‌شود نه عذاب و بلای جزنی. در این آیه خداوند دو چیز را وسیله امنیّت از عذاب معرفی می‌کند؛ وجود پیغمبر در میان مسلمین، و استغفار. اوّلی اختصاص به مسلمانان صدر اسلام، و دومی مربوط به همه مؤمنان در تمام قرون و زمانهاست. امام على(علیه‌السلام) پس از رحلت پیامبر فرمود: «یکى از دو امان از میان ما رفت، أمان دیگر را که استغفار است حفظ کنید».(۱۰) پس در این برهه از زمان که دچار بلای این بیماری شده‌ایم جا دارد همگی خالصانه دست به دامان کرم خداوند شویم و عذر گناهان خود را بخواهیم تا شاید شامل رحمت الهی شویم.

در برخی از آیات که درباره استغفار سخن گفته شده آمده که توبه‌کنندگان دست به دامان پیامبر زمان خود شده‌اند تا ایشان بین آنها و خداوند واسطه شوند و توبه آنها مورد قبول واقع شود.(۱۱)
جا دارد ما نیز در این زمان خدمت نبی مکرم اسلام متوسل شویم تا خداوند به حرمت ایشان از گناهان ما بگذرد و این بلا رفع شود.

در این شرایط وظیفه مردم چیست؟

در حالی که ویروس کرونا کشور را فرا گرفته و مردم نیازمند رعایت مسائل بهداشتی هستند، عده‌ای سودجو از این وضعیت سوء استفاده کرده و اقلام بهداشتی را احتکار و به قیمت بالا به مردم می‌فروشند. در برخی امور نیز انصاف و نیکی کردن به یکدیگر رخت بربسته است. حال آن که خداوند مردم را به نیکی کردن به یکدیگر سفارش کرده است.(۱۲) این بیماری متاسفانه بر روی اقتصاد کشور تاثیرات بدی گذاشته و در ماه پایانی سال که اوج فروش و زمان سوددهی تولیدکنندگان و فروشندگان است متاسفانه بازار فروش، رکود پیدا کرده است. خداوند در آیه۱۱ سوره طلاق توصیه می‌کند اگر توانایی دارید به آنهایی که دستشان تنگ است یاری رسانید. در این اوضاع بحرانی اقتصادی، مردم باید به همدیگر کمک کرده و دست نیازمندان به کمک را بگیرند. گرچه این اتفاق مبارک افتاده ولی نیاز است که بیشتر شود. اجاره‌ی خانه و مغازه‌ها را ببخشند و اگر کسانی قرض می‌خواهند به آنها بدهند و … . در سوره مائده، آیه ۲ مردم به شرکت در امور خیر دعوت و توصیه شده‌اند. برای شب عید دست نیازمندان را گرفته و مایحتاج آنها را تهیه کنید و حتی برای تهیه اقلام بهداشتی جهت مبارزه با ویروس کرونا مشارکت کنید.

توصیه دیگر این که حفظ جان خود، واجب است و کسی حق ندارد جانش را به خطر بیاندازد و باعث مرگ خود شود.(۱۳) پس به توصیه‌های بهداشتی توجه کرده و خطر بیماری را از خود دور کند. همچنین کسی حق ندارد با اعمال خود جان دیگران را به خطر بیاندازد و باعث مرگ کسی شود.(۱۴) در این شرایط که مراقب سلامتی خود هستید کمال دقت و توجه را داشته باشید تا خطری برای سلامتی کسی ایجاد نکنید.

پی نوشت:
1- سجده/۲۱.
2- تفسیر نور(۱۰جلدى)، ج‌۷، ص۳۱۶.
3- تفسیر نور، ج۴، ص۳۲۵.
4- شرح،۵.
5- آل عمران/۱۸۶.
6- بقره،۴۵.
7- تفسیر نور، ج۱، ص۱۰۸.
8- بقره،۱۵۵.
9- تفسیر نور، ج۱، ص۲۴۱.
10- نهج البلاغه، حکمت۸۸.
11- یوسف/۹۷.
12- نحل،۹۰.
13- نساء/۲۹.
14- اسراء/۳۳.

مهری هدهدی/تبیان